Time is flowing in the middle of the night

 Μπορούμε να αποδράσουμε από τον Χώρο, αλλά όχι από τον Χρόνο.

Ο Χρόνος δεν σταματά ποτέ. Θυμάμαι έναν καλειδοσκοπικό στίχο του Τέννυσον : 

«Time is flowing in the middle of the night» 

(Ο Χρόνος κυλά στο μέσον της νύχτας). 

Ακούς αυτόν τον στίχο και βλέπεις τον Χρόνο σαν ποτάμι που κυλάει, ακόμη και όταν όλοι κοιμούνται. Το σιωπηλό και ασταμάτητο ποτάμι του Χρόνου κυλάει στους κάμπους, στα υπόγεια, ανάμεσα στ' αστέρια, κανείς δεν το αντιλαμβάνεται, κρυφά μέσα στη νύχτα, όταν όλοι κοιμούνται. 

Τι μπορούμε να σκεφτούμε για αυτό, έξω από την ποίηση; Τριάντα αιώνες στοχασμού δεν επέφεραν καμία πρόοδο ως προς το πρόβλημα του Χρόνου, (θα μπορούσα να γράψω δέκα-είκοσι σελίδες που θα συμπύκνωναν όλον τον στοχασμό για το πρόβλημα του Χρόνου, όλης της ιστορίας της ανθρωπότητας). Ο Χρόνος, καθώς κυλάει στο μέσον της ημέρας, κάνει κάτι πολύ παράξενο: μένει στη μνήμη. Ουσιαστικά, ο Χρόνος κατά μεγάλο μέρος αποτελείται μόνο από τη μνήμη μας. Και η μνήμη είναι ατομική. Άρα ο Χρόνος είναι ατομικός. Και η μνήμη κατά μεγάλο μέρος αποτελείται από λήθη. (Δηλαδή, υπάρχει ένα μέσον της νύχτας και στη μνήμη μας).

Συμφωνώ με τον Πλωτίνο, που έλεγε ότι υπάρχουν μόνο τρεις χρόνοι, και ότι και οι τρεις είναι το Παρόν: το τωρινό Παρόν (που μέχρι να το γράψω εδώ έγινε Παρελθόν), το Παρόν του Παρελθόντος που το ονομάζουμε «μνήμη», και το Παρόν του Μέλλοντος που είναι ό,τι φαντάζεται αυτή την παρούσα στιγμή η ελπίδα ή ο φόβος μας. 

Θυμάμαι και τον Πλάτωνα που έλεγε (ψιθυριστά, στο μέσον της νύχτας) ότι ο Χρόνος είναι η κινούμενη εικόνα της αιωνιότητας. (Η αιωνιότητα είναι το θεμελιώδες πρόβλημα της Θεολογίας). 

Αν μπορούσαμε να βρεθούμε έξω από τον Χρόνο μας : Εμείς δεν θα ήμασταν εμείς, αλλά τα πάντα...

Π. Γ.