30 ΧΡΟΝΙΑ ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ

30 ΧΡΟΝΙΑ 

ΧΩΡΙΣ ΤΟΝ ΧΟΡΧΕ ΛΟΥΙΣ ΜΠΟΡΧΕΣ

Σ’ αυτό το καλοκαίρι που πέρασε, συμπληρώθηκαν τριάντα χρόνια από τον θάνατο του Jorge Luis Borges.

Είναι μία μελαγχολική επέτειος, διότι το 1986 η ανθρωπότητα έχασε για πάντα μία τιτάνια βιβλιοθήκη, εκείνην που υπήρχε μέσα στον νού του Μπόρχες.

Ήταν όλα εκείνα που είχε διαβάσει, ίσως ο πιο διαβασμένος άνθρωπος του 20ού αιώνα, ο πιο όμορφα διαβασμένος, αλλά ήταν και όλα εκείνα που θα μπορούσε να γράψει ακόμη, που θα μπορούσε να μας πει.

Στο χρονικό αυτό διάστημα που μεσολάβησε από τότε, διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν αμέτρητοι άνθρωποι που μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτόν, αλλά, επειδή εμείς ζούμε ακόμη, ότι υπάρχουν και άνθρωποι που μπορούν να ζήσουν με αυτόν, ακόμη κι αν εκείνος δεν ζει πια. Τον διαβάζουμε, τον σκεφτόμαστε, έχει μπει μέσα στην καρδιά μας. Μεταμορφώθηκε, όπως θα το ήθελε και ο ίδιος, φαντάζομαι, σε Βιβλία και Μνήμη, Αγάπη και Μυστήριο.   

Δεν ήθελε να είναι πια ο Μπόρχες, ήταν ένας τυφλός γέροντας.

Αν ζούσε ακόμη, άραγε, τί θα έλεγε ο Μπόρχες για την εποχή μας; Πώς θα τού φαινόταν;

Νομίζω ότι δεν θα έλεγε τίποτα.

Θα μας μιλούσε ακόμη για τα αιώνια πράγματα.

Αυτό είναι το πρόβλημα. Τα πράγματα που συμβαίνουν, τα πράγματα που υπάρχουν σήμερα γύρω μας, τα βλέπουν όλοι, ή έστω πάρα πολλοί.  Τα αιώνια πράγματα επίσης υπάρχουν, αλλά πρέπει κάποιος να μας μιλάει για τα αιώνια πράγματα. Δεν φαίνονται σε όλους, και μάλλον σε πολύ λίγους. Πρέπει κάποιος να τα εκπροσωπεί, να τα βλέπει και να μιλάει για λογαριασμό τους.

Πρέπει κάποιος να μας μιλήσει για τα αιώνια πράγματα, για να μπορεί η αιωνιότητα να είναι εδώ μαζί μας.

Για να βλέπουμε ότι ο κόσμος είναι κάτι παραπάνω από αυτό που φαίνεται, και ότι ίσως εμείς είμαστε κάτι παραπάνω από αυτό που νομίζουμε.

Είναι πολύ θαυμαστό, νομίζω, το ότι τα έβλεπε ένας τυφλός.

Τα έργα του Μπόρχες είναι μάλλον τα ωραιότερα που έχω διαβάσει, ως σύνολο, χωρίς αμφιβολία.

Όταν έφυγε από τον κόσμο ήμουν νέος ακόμη, γεμάτος δισταγμούς, αλλά, αν ζούσε περισσότερο, θα ταξίδευα στο πιο μακρινό μέρος του κόσμου, οπουδήποτε, για να πάω να τον βρω, να τον συναντήσω έστω για πολύ λίγο, να τον δω από κοντά, να του σφίξω το χέρι, να τον ευχαριστήσω για τα γραπτά του, να τον ενθαρρύνω με την ευγνωμοσύνη μου. Θα ήταν κάτι εξαιρετικά αξιομνημόνευτο για μένα. Δεν έγινε ποτέ...  

Έχω γράψει αρκετά κείμενα γι’ αυτόν, κυρίως για να εκδηλώσω έτσι τον μεγάλο θαυμασμό μου και την αγάπη μου.  

Αν ζούσε, άραγε, ακόμη, τι άλλο θα έγραφε, αν μπορούσε, αν ήθελε;

Μπορεί κάποιος να σκεφτεί, τι σημασία έχει, αφού έγραψε τόσα πολλά, πόσα να γράψει πια κανείς, δεν μπορεί να γράφει για πάντα!

Εγώ δεν το βλέπω έτσι. Εγώ, αν ζούσε, θα ήθελα να μαθαίνω τα νέα του, τι του συμβαίνει, τι σκέφτεται, ποιες είναι οι συμβουλές του, οι προτάσεις του, οι ονειροπολήσεις του, οι κατασκευές του, οι αγωνίες του, οι ανακαλύψεις του. Έτσι το βλέπω.

Είναι σαν να έχεις έναν μακρινό φίλο, ή έναν μακρινό παππού, που σου γράφει ένα γράμμα κάθε τόσο, ένα πολύ ωραίο γράμμα πάντοτε, για σένα. Πάντα το περιμένεις, κοιτάς στο γραμματοκιβώτιο αν ήρθε κάποιο γράμμα του.

Είχε υποσχεθεί ότι θα σου γράψει πάλι. Ξαναδιαβάζεις τις παλαιότερες επιστολές του, αναρωτιέσαι τι να κάνει, πότε θα σου γράψει νεότερα.

Και ξαφνικά διαπιστώνεις ότι δεν έρχεται πια κανένα γράμμα του, κι αυτό σημαίνει ότι έφυγε, δεν θα σου ξαναγράψει ποτέ πιά.

Έρχεται κάποια στιγμή, που αναρωτιέσαι πόσα δεν σου είπε. Πόσα ακόμη θα μπορούσε να σου πει. Τί θα σου έγραφε, άραγε, αν μπορούσε;

Τί του συνέβη;

Σκέφτομαι τώρα, με ένα χαμόγελο, ότι το έχει απαντήσει ο ίδιος ο Μπόρχες όλο αυτό! Είναι ένα μυστήριο. Έχει πει την αλήθεια, γι’ αυτό το πράγμα. Δεν ξέρω αν είναι μυστικό, αν δεν πρέπει να μιλάει κανείς γι’ αυτά τα θαυμαστά πράγματα.

Θυμήθηκα κάτι που διάβασα κάποτε σε μία συνέντευξή του.

Ο άλλος τον ρωτάει, αν έχει γράψει κάτι τώρα τελευταία. Ο Μπόρχες απαντάει, ναι, έχει γράψει κάτι πολύ μικρά κομμάτια, επίσης δύο σοννέτα, α, και ένα ποίημα που το έγραψε για έναν φίλο πού του υποσχέθηκε έναν ζωγραφικό πίνακα.

Και διηγείται :

«Αλλά πέθανε. Είναι ένας πολύ γνωστός Αργεντινός ζωγράφος, ο Larco. Και τότε σκέφτηκα για τον πίνακα πού μάς είχε υποσχεθεί, που υποσχέθηκε στην σύζυγό μου και σ’ εμένα –είχαμε συναντηθεί στον δρόμο– και έπειτα σκέφτηκα ότι κατά κάποιον τρόπο μάς είχε δώσει τελικά έναν πίνακα, διότι είχε την πρόθεση να το κάνει, κι έτσι ο πίνακας ήταν με κάποιον μυστικιστικό τρόπο μαζί μας. Αλλά ο πίνακας αυτός ήταν ένας πιο πλούσιος και υπέροχος πίνακας, γιατί ήταν ένας πίνακας που μεγάλωνε και εξελισσόταν και άλλαζε συνέχεια με τον χρόνο, και μπορούσαμε να τον φανταστούμε με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Κι έπειτα στο τέλος τον ευχαρίστησα με ευγνωμοσύνη για αυτόν τον ασταμάτητο, αιώνια εναλασσόμενο πίνακα, λέγοντας ότι, φυσικά, δεν θα έβρισκε κανένα μέρος στους τέσσερις τοίχους ενός δωματίου, αλλά παρ’ όλα αυτά θα ήταν εκεί μαζί μας.

»Αυτή πάνω κάτω ήταν η πλοκή του ποιήματος που έγραψα, για να ευχαριστήσω τον φίλο μου. Φυσικά, δεν θα το διαβάσει ποτέ, και είναι γι’ αυτόν το ίδιο που είναι και ο πίνακάς του για μένα. Είναι ένα απλό ποίημα. Το έγραψα σαν ένα είδος πεζού ποιήματος...»

Αφιερώστε μία όμορφη σκέψη για τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες.

Π. Γ.